Een verdedigingslinie van water, forten en historie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd vanaf 1815 aangelegd als verdedigingsgordel om het westen van Nederland te beschermen. Door polders onder water te zetten – inunderen – ontstond een ondoordringbaar moeras dat vijandelijke legers tegenhield. De linie strekte zich uit van de Zuiderzee tot aan de Biesbosch en bestond uit ruim 45 forten, 6 vestingsteden, 2 kastelen, meer dan 700 schuilplaatsen en talloze sluizen en dijken. In 2021 werd de Waterlinie samen met de Stelling van Amsterdam door UNESCO erkend als werelderfgoed.
Langs de Linge staan enkele markante forten. Fort bij Asperen is een rond torenfort uit het midden van de 19de eeuw, idyllisch gelegen aan de rivier. Het fort is omringd door een gracht en fungeert tegenwoordig als locatie voor tentoonstellingen en evenementen. Even verderop ligt Fort Vuren; dit fort bewaakte de monding van de Linge in de Merwede. Het heeft een robuust hoofdgebouw met kazematten en een terras met uitzicht op de rivier. Andere waterlinieforten in de omgeving zijn Fort Nieuwersluis, Fort Pannerden en Fort Honswijk.
De meeste forten zijn vrij toegankelijk tijdens open dagen of op afspraak. Sommige herbergen een museum of restaurant; andere zijn overnachten of te huur voor feesten. Combineer een bezoek aan een fort met een wandeling of fietstocht langs de Linge voor een historische dag uit.
Er loopt een speciaal Waterliniepad en een Fortenfietsroute langs de forten. Deze bewegwijzerde routes variëren in lengte van 10 tot 60 kilometer en laten je de wisselwerking tussen water en militair erfgoed ervaren. Onderweg kom je langs sluizen, dijken, schansen en inundatievelden. In de lente zijn er themawandelingen met gids en in de zomer vinden er muziek‑ en theaterfestivals plaats in de forten.
Ook vanaf het water zijn de forten goed te bekijken. Vaar met je eigen sloep of stap aan boord van een rondvaart en ervaar hoe het landschap en de verdedigingswerken naadloos in elkaar overgaan.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is het grootste rijksmonument van Nederland en vormt samen met de Stelling van Amsterdam de Hollandse Waterlinies, een UNESCO‑werelderfgoed. De verdedigingslinie strekt zich uit over ruim 85 kilometer en bestaat uit 45 forten, 6 vestingsteden, 2 kastelen, meer dan 700 schuilplaatsen en meer dan 100 sluizen en gemalen. Door bij hoog water de polders gecontroleerd onder water te zetten ontstond een ondoordringbare moerassige zone die vijandelijke troepen afschrikte.
In de 19de en 20ste eeuw werden de forten steeds aangepast aan nieuwe technologieën; bakstenen kazernegebouwen maakten plaats voor betonnen mitrailleurkazematten. Vandaag de dag vormen ze een ketting van cultuurhistorische parels in een groen landschap.
Veel forten zijn opengesteld voor bezoekers. Je kunt er rondleidingen volgen, een kop koffie drinken op het terras of zelfs logeren in een voormalige kazerne. In de zomermaanden worden er festivals, concerten en theateravonden georganiseerd tussen de dikke muren.
De Hollandse Waterlinies zijn in 2021 uitgeroepen tot UNESCO‑werelderfgoed vanwege hun unieke combinatie van militair erfgoed en watermanagement. Het Waterliniemuseum bij Fort bij Vechten vertelt op interactieve wijze het verhaal achter de linie. Bij de forten Fort Nieuwersluis, Fort Everdingen en Fort Pannerden vind je bezoekerscentra met exposities, horecafaciliteiten en informatiepunten. Combineer een bezoek aan meerdere forten met een fietsroute of vaartocht langs de Linge om het slimme samenspel van dijken, sluizen en inundatievelden zelf te ervaren.